Przyjaciel milioner i inne sposoby, by sfinansować polski film

Do opowiedzenia wymarzonej historii potrzeba scenariusza, ludzi, talentu, planu, ale przede wszystkim pieniędzy. To wyzwanie logistyczne i jeśli nie macie przyjaciela-milionera, pozostają wam oficjalne źródła finansowania. Nie będą to stawki hollywoodzkie, ale pozwolą nakręcić film na przyzwoitym poziomie.

W PRL-u budżet filmu był najmniejszym problemem. Przede wszystkim scenariusz musiał przejść przez sito komisyjne i cenzorskie. Jeśli skrypt przetrwał tę poniewierkę, pieniądze i ekipa znajdowały się, i to na całkiem spektakularne widowiska, o ile nie rozjuszały władzy za bardzo. Za komuny powstawały spektakularne widowiska, jak „Krzyżacy” Aleksandra Forda, „Faraon” Jerzego Kawalerowicza czy „Potop” Jerzego Hoffmana.

Mimo wysokich budżetów, droga nie zawsze była usłana różami. Często brakowało taśmy filmowej, a artystom płacono bardzo przeciętnie nawet za wielkie kino (Andrzej Wajda za gażę za „Popiół i diament” kupił sobie używane auto). A jeśli po komisyjnym krojeniu film wciąż okazywał się zbyt niepokorny, mógł trafić do bardzo ograniczonej dystrybucji kinowej albo zostać schowany „na półce”. Produkcje z tej ostatniej kategorii nazywano z przekąsem „półkownikami”.

Po transformacji filmowcy spotykali się z zupełnie innymi wyzwaniami. W Polsce często sięga się po środki publiczne przyznawane przez Polski Instytut Sztuki Filmowej. To instytucja, która może sfinansować do pięćdziesięciu procent potrzebnego nam budżetu. Wiele nowych popularnych filmów polskich zapewniło sobie część pieniędzy tą drogą – „Chłopi”, „Kos” (miał już premierę na festiwalach, w 2024 roku zobaczymy go w kinach) czy „Niebezpieczni dżentelmeni”. Można zauważyć, że filmy te mocno nawiązują do kultury, która kształtowała naszą mentalność od podstawówki – do powstań czy klasycznej polskiej literatury. PISF najwyraźniej takim treściom wciąż ufa najbardziej.

Możemy spróbować szczęścia z Regionalnymi Funduszami Filmowymi. Takie dofinansowanie dostało na przykład głośne „Sweat” (Łódzki Fundusz Filmowy) z Magdaleną Koleśnik czy nietypowa, wyreżyserowana przez Macieja Bochniaka wariacja wokół konwencji westernu „Magnezja” (Mazowiecki i Warszawski Fundusz Filmowy). TVP i jego regionalne oddziały też mogą zasponsorować część waszej produkcji. Każde źródło opierające się na środkach publicznych wymaga spełnienia określonych kryteriów (złożenie projektu, który przekona odpowiednią komisję).

Młodzi twórcy po szkole filmowej lub bez wykształcenia, ale z sensownym portfolio mogą spróbować szczęścia w zdobyciu środków z państwowego programu mikrobudżetów. To system dofinansowań rzędu kilkuset tysięcy złotych na debiutancki pełny metraż. Skorzystał z nich m.in. Piotr Biedroń, który nakręcił „W nich cała nadzieja”, kameralny, ale spójny estetycznie film s.f. w konwencji postapo o starciu człowieka z maszyną i zależnościach między tymi dwoma bytami.

Kiedy środki publiczne nie wystarczają, musicie szukać inwestorów prywatnych. Każdy może mieć swoje indywidualne wymagania, a przekonanie takiej firmy lub osoby może okazać się trudne, bo polskie prawo nie sprzyja mecenasom. Oczywiście liczą też oni na zwrot inwestycji. Wiele polskich produkcji powstało jednak przy udziale podmiotów prywatnych, takich jak TVN czy Polsat.

O takie środki łatwiej starać się tym twórcom, którzy już wcześniej zdobyli pozycję. Beneficjentem tej drogi przez kilka lat z powodzeniem był Patryk Vega. Wiele można powiedzieć o tym reżyserze, ale zapracował na swoje pięć minut na szczycie polskiego box office’u i uszczęśliwiał inwestorów nowymi „Pitbullami” (dopóki się o nie nie pokłócił) oraz takimi kontrowersyjnymi pozycjami jak „Botoks”. „Kobiety mafii” były tak wielkim hitem, że nawet „Pitbull. Ostatni pies” w reżyserii Władysława Pasikowskiego nie przebił wyniku sensacyjnego filmu Vegi.

Gdy wszystko inne zawiedzie albo po prostu nie wystarczy, możecie wziąć sprawy w swoje ręce i spróbować szczęścia z crowdfundingiem. Z pieniędzy zebranych w ten sposób powstaje „Król dopalaczy” Pata Howla. Jeszcze inną drogą idzie nowa „Akademia Pana Kleksa”, która oprócz środków pozyskanych z bardziej tradycyjnych źródeł, korzysta z pomocy inwestorów kupujących tokeny NFT.

Możliwe, że to jest właśnie droga dla rynków mniejszych niż amerykański czy brytyjski – poszukiwanie nowych, oryginalnych rozwiązań. Nawet jeśli nie dogonimy Hollywood, to przynajmniej mamy szansę na wypracowanie unikatowego klimatu i stylu, przez który świat będzie nas rozpoznawał.

PRZYDATNE KONTAKTY:

• Polski Instytut Sztuki Filmowej – https://pisf.pl/dotacje-informacje/, email: pisf@pisf.pl, incentives@pisf.pl, tel.: + 48 22 10 26 400
• TVP S.A. – https://centruminformacji.tvp.pl/
• Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych – http://www.wfdif.pl/pl/kontakt, e-mail: wfdif@wfdif.com.pl, tel.: +48 22 841 12 13–19, +48 22 840 00 30–39,
• Regionalne fundusze filmowe (aktywne):
  1. Zachodniopomorski Fundusz Filmowy „Pomerania Film” – http://www.pomeraniafilm.pl, email: kino@zamek.szczecin.pl, tel.: 91 488 32 12
  2. Dolnośląski Konkurs Filmowy – https://dcf.wroclaw.pl/, email: sekretariat@dcf.wroclaw.pl, tel.: + 48 71 793 70 91
  3. Gdyński Fundusz Filmowy – http://www.ckgdynia.pl/categoryaktualnosci-fundusz/, email: l.kopec@festiwalgdynia.pl, tel.: 58 664 73 77
  4. Lubelski Fundusz Filmowy – http://film.lublin.eu, email: glinkowski@lublin.eu, ldzierba@lublin.eu, tel.: 81 466 25 16, 81 466 25 22
  5. Regionalny Fundusz Filmowy w Krakowie – http://www.film-commission.pl, tel.: 12 424 96 50, email: poczta@biurofestiwalowe.pl
  6. Śląski Fundusz Filmowy – http://www.silesiafilm.com.pl, email: m.podgorska@silesiafilm.com, tel.: 32 206 88 61–63 wew. 103
  7. Łódzki Fundusz Filmowy – http://www.lodzfilmcommission.pl, email: biuro@lodzfilmcommission.pl, tel.: 42 638 55 46
  8. Regionalny Fundusz Filmowy w Poznaniu – http://www.poznanfilmcommission.pl, email: info@poznanfilmcommission.pl lub m.ferlak@poznanfilmcommission.pl, tel.: 61 852 88 33
  9. Mazowiecki Fundusz Filmowy – http://www.mff.mazovia.pl, email: mff@mckis.waw.pl, a.spisz@mckis.waw.pl, tel.: 22 586 42 58, m.kosmala@mckis.waw.pl, tel.: 22 586 42 58
  10. Świętokrzyski Fundusz Filmowy (zawieszony) – http://www.rot.swietokrzyskie.travel